|
Nghề làm hương – Nét văn hóa
độc đáo của người Mông
Hương của đồng bào dân tộc Mông có
mùi thơm đặc trưng của núi rừng Tây
Bắc, nhẹ mà thanh, không sực nức
nhưng lại phảng phất rất lâu.
Đã từ rất lâu rồi, hương của đồng
bào dân tộc Mông xã Dào San (huyện
Phong Thổ) là sản phẩm truyền thống
quen thuộc với người tiêu dùng cụm 8
xã Dào San. Bởi hương có mùi thơm
đặc trưng của núi rừng Tây Bắc, nhẹ
mà thanh, không sực nức nhưng lại
phảng phất rất lâu.
Để hương có mùi thơm đặc biệt, người
làm hương phải chọn lựa nguyên liệu
rất cẩn thận. Trước tiên là chẻ tre
thành những thanh nhỏ có chiều dài
khoảng 50cm (đây nhất thiết phải là
những cây tre non), phơi khô rồi
hong trên gác bếp khoảng 2 ngày.
Trong thời gian này, người dân vào
rừng sâu lấy lá cây hương (theo
tiếng địa phương là lộng xeng, lá
cây có mùi thơm dịu) đem phơi khô,
giã nhỏ thành bột. Điều quan trọng
là bột lá hương phải thật mịn, sờ
không cảm thấy ráp tay thì hương mới
đạt tiêu chuẩn. Bột này làm que
hương có màu xanh rêu đẹp mắt và
hương thơm dịu.
Bột lá cây lộng xeng được trộn với
tro bếp, cứ 1 chậu bột trộn với 1
bát tro bếp. Sau đó dùng những que
tre đã chẻ nhỏ nhúng vào nước cho
ướt đều và rắc bột cây lộng xeng vào
2/3, vừa đập nhẹ kết hợp với xoay
vòng tròn để bột bám đều. Công đoạn
cuối cùng là phơi khô, nếu nắng thì
phơi từ 1 - 2 ngày, còn mưa thì cho
lên gác bếp sấy…
Cả quá trình làm hương chỉ khoảng 4
- 5 ngày nhưng nhìn những cụ bà say
sưa với công việc đủ thấy nghề làm
hương không chỉ là một sản phẩm hàng
hoá mà còn là nét văn hoá tâm linh
của người dân nơi đây.
Hiện toàn xã còn khoảng 14 hộ làm
hương thường xuyên, chủ yếu là người
cao tuổi làm. Còn những ngày lễ, tết
thì số gia đình làm hương tăng lên
gấp nhiều lần. Vậy nên, không khó
khăn gì để tìm những địa chỉ làm
hương truyền thống của xã.
Men theo con dốc lởm chởm đá tai mèo
đến bản Hợp 2 (bản có nhiều gia đình
giữ nghề làm hương), chúng tôi tới
gia đình bà Liều Thị Kẻ đúng lúc bà
đang truyền nghề cho cháu dâu. Năm
nay đã 83 tuổi, nhưng trông bà vẫn
khoẻ mạnh, nhanh nhẹn. Đã hơn 20 năm
rồi, mỗi lần chỉ bảo cho con cháu,
bà lại rạng rỡ, vui vẻ khác thường.
Bà tâm sự: “Còn sức tôi còn cố gắng
truyền nghề cho con, cháu. Đây là
nghề mang yếu tố tâm linh rất cao,
nên việc làm hương cũng như học làm
hương cũng phải xuất phát từ tấm
lòng thành”.
Giờ đây, trong ngôi nhà có 4 thế hệ
này, nghề làm hương vẫn tiếp tục
được nối truyền. Đặc biệt, vào mỗi
dịp có phiên chợ và những ngày lễ,
tết, cả gia đình bà Kẻ lại cùng nhau
làm hương. Sản phẩm hương của gia
đình được người dân trong vùng rất
ưa chuộng. Mỗi chợ phiên, gia đình
bà làm khoảng 50 đến 80 bó (bán với
giá 3.000 đồng/bó), còn vào dịp tết
Nguyên đán, số lượng hương phải tăng
lên gấp 4 - 5 lần. Nhờ làm hương,
mỗi năm gia đình bà thu gần chục
triệu đồng.
Trong những năm gần đây, mặc dù nghề
làm hương ở Dào San có dấu hiệu bị
mai một nhưng chính quyền địa phương
và người dân đã quyết tâm khôi phục
lại và tiếp tục phát triển cho đến
tận ngày nay.
Trao đổi với chúng tôi, Phó Chủ tịch
UBND xã Dào San – ông Phan Văn Long
cho biết: “Hiện nay, nghề làm hương
của người Mông chỉ mang tính gia
đình, rải rác và xem là nghề phụ.
Thời gian tới, chúng tôi tiếp tục
vận động nhân dân trong xã làm hương
để vừa giữ nghề vừa tăng thêm nguồn
thu nhập, đồng thời khuyến khích
nhân dân trồng một số cây nguyên
liệu chính để chủ động nguồn nguyên
liệu cho nghề làm hương”.
Trải qua bao thăng trầm của lịch sử,
tới hôm nay đã có rất nhiều những
làng nghề đã mai một, nhưng đối với
người Mông ở Dào San nghề làm hương
vẫn như sống mãi với thời gian.
Hương không chỉ là sản phẩm hàng hóa
mà còn là sản phẩm tinh thần không
thể thiếu của người dân nơi đây. Đây
là nét văn hóa độc đáo cần bảo tồn
và phát huy. |
