Thân thiết Xín Mần

Xin nói ngay, tình thân thiết ở đây không hề xa vời, mà là có những hoạt động và những điểm tương đồng rất cụ thể.

Thứ nhất, là huyện bạn của Hà Giang giáp giới với 2 huyện Bắc Hà và Si Ma Cai của Lào Cai, thường xuyên tham dự những sự kiện văn hóa - thể thao - du lịch của "hàng xóm" với lòng nhiệt tình và tinh thần giao lưu thân mật; thứ hai, Xín Mần là huyện có cùng dòng sông Chảy với 4 huyện phía đông tỉnh Lào Cai; thứ ba, Xín Mần cũng có bãi đá cổ với nhiều hình thù bí ẩn, lưu truyền thông điệp từ ngàn xưa như Sa Pa. Xín Mần cũng là nơi cư trú của đồng bào Mông, Nùng, La Chí, Phù Lá... và trong quy hoạch du lịch vùng Tây Bắc mở rộng của Tổng cục Du lịch, cung đường Bắc Hà - Xín Mần được xếp vào một trong những cung đường đẹp nhất Đông Nam Á.

Phong cảnh núi non hùng vĩ ở Xín Mần tương đồng với phong cảnh Bắc Hà, Si Ma Cai.

Huyện lỵ của Xín Mần đặt tại thị trấn Cốc Pài cheo leo mây ngàn núi đá. Huyện Xín Mần có 19 đơn vị hành chính gồm 1 thị trấn và 18 xã. Trên địa bàn huyện vùng cao của Hà Giang này, có 13 dân tộc cùng sinh sống, trong đó đông nhất là dân tộc Nùng chiếm gần 50%, còn lại là các dân tộc Mông, Tày, Dao, Kinh, La Chí, Phù Lá, Hoa, Cao Lan. Ở đây là nơi quần tụ đông nhất của tộc người La Chí trong toàn quốc (còn có tên là Cù Tê) rất giỏi trồng lúa trên ruộng bậc thang và trồng lúa, ngô, khoai, sắn trên nương. Những nương màu mỡ nhất bao giờ cũng được người La Chí để dành dùng trồng bông và cây chàm. Người La Chí thường sống ở khu vực sườn núi cao, nhà nửa sàn, nửa đất, phần đất dùng làm bếp và phần sàn dùng làm nhà ở. Trang phục của đàn ông La Chí là áo dài nhuộm chàm, cài khuy cánh trái. Phụ nữ chủ yếu mặc quần hoặc váy thêu, bên ngoài là chiếc áo dài xẻ ngực không cài cúc, dùng thắt lưng vải để giữ vạt áo. Người La Chí có những câu chuyện kể, giải thích nguồn gốc con người, nguồn gốc dân tộc và nguồn gốc mặt trời, cây lúa.

Xín Mần là huyện giàu tiềm năng du lịch của Hà Giang với 2 di tích cấp quốc gia là Bãi đá cổ Nấm Dẩn và khu di tích lịch sử Nàn Ma. Ngoài ra, Xín Mần còn có những điểm du lịch sinh thái như: suối nước nóng Quảng Nguyên, hang Thiên Thủy. Ngày 30 tháng Giêng hằng năm là ngày mà các dân tộc sống ở xã Nàn Ma đều tổ chức lễ cúng thần rừng. Khi đến Xín Mần, du khách có thể thưởng thức các loại đặc sản nổi tiếng, như gạo Già Dui, mận Nàn Ma, chè Chế Là, miến dong Cốc Rế, rượu ngô Làng Táo. Rượu ngô Làng Táo có nét tương đồng về cách nấu như rượu ngô Bắc Hà, Si Ma Cai, nhưng nồng độ nhẹ hơn nhiều, chỉ khoảng 25 độ. Rượu được đóng chai 300 ml và 500 ml, được huyện đỡ đầu đăng ký nhãn mác, có mã số, mã vạch hợp chuẩn quốc tế, tạo thương hiệu và sự tin cậy cho người dùng.

Điểm du lịch hấp dẫn được công nhận di tích quốc gia là bãi đá cổ Nấm Dẩn thuộc địa phận xã Nấm Dẩn. Năm 2004, các nhà khoa học Viện Khảo cổ học và Bảo tàng Hà Giang đã phát hiện ra bãi đá cổ Nấm Dẩn. Bãi đá cổ Nấm Dẩn cách trung tâm huyện lỵ Xín Mần 16 km, du khách có thể đến nơi đây từ huyện Bắc Quang qua đèo Gió, hoặc từ Bắc Hà (Lào Cai) lên Lùng Phình, rẽ phải theo con đường đi Xín Mần, qua thị trấn huyện lỵ vùng cao Cốc Pài sẽ gặp bãi đá cổ. Ngày 4/4/2008, bãi đá cổ Nấm Dẩn xếp hạng di tích quốc gia, đây là bãi đá cổ thứ 2 (sau bãi đá cổ Sa Pa) được tìm thấy ở Việt Nam và được xếp hạng di tích quốc gia. Theo tiếng dân tộc Nùng bản địa, Nấm Dẩn có nghĩa là khu vực nguồn nước. Toàn bộ quần thể đá cổ Nấm Dẩn nằm giữa dãy núi Tây Ðản phía Bắc và dãy núi đồi Nấm Dẩn ở phía Nam, gần sát với con suối Nậm Khoòng trên độ cao trung bình khoảng 1.400m so với mực nước biển. Bãi đá cổ Nấm Dẩn nằm trên diện tích gần 15 ha. Tại đây có 8 di tích chạm khắc cổ, 2 di tích cự thạch cổ và nhiều tảng đá có hình dạng và tư thế kỳ lạ như hình chiếc ghế, bàn cờ. Những họa tiết trên đá ở bãi đá cổ Nấm Dẩn gồm hình tròn, tam giác, chữ nhật hoặc hình thang; những họa tiết hình chân tay người kích thước gần như thật; những hình vẽ biểu trưng cho nữ giới, hình người trong tư thế dang hai chân, hai tay. Trong quần thể đá cổ có một số hình như mô tả ruộng bậc thang, đồi núi, còn lại là những hình vẽ có hình thù chưa được xác định. Người dân tộc Nùng gọi quần thể di sản văn hoá đá cổ có tên là "nà phảư lai shử (có nghĩa là khu ruộng có đá vẽ hình chữ). Các hình vẽ trong quần thể văn hóa đá cổ Nấm Dẩn mô tả cuộc sống sinh hoạt của con người như: ruộng bậc thang, suối, vầng trăng, nhiều hình tròn, hình bàn tay, bàn chân, hình khắc sinh thực khí...

Tảng đá thứ nhất nằm cách bãi đá có hình khắc cổ khoảng 700m về phía Đông, là một tấm đá phiến mác - ma biến chất dài khoảng 2,3m, rộng khoảng 1m, dày khoảng 40 cm, bề mặt khá phẳng. Trên bề mặt và ở các rìa cạnh của phiến đá còn giữ nguyên trạng thái phong hóa tự nhiên. Tảng đá thứ 2 nằm cách tảng đá thứ nhất 70m về phía Tây. Theo các nhà khoa học, di tích cự thạch Nấm Dẩn là loại hình di tích khảo cổ có niên đại khoảng 2.000 năm và rất hiếm có ở Việt Nam. Loại hình di tích này còn được gọi là Dolmel, một trong những loại hình của văn hóa cự thạch (Megalithic culture). Những phiến đá này có thể là di tích mộ của thủ lĩnh cộng đồng hoặc là khu đất thiêng, thờ cúng thần linh, tổ tiên và các nhân vật lỗi lạc của cộng đồng dân cư. Ngoài ra, các nhà khoa học còn cho rằng, di tích cự thạch Nấm Dẩn có khả năng liên quan tục thờ thần đá của các cư dân tiền sử ở đây.

Hòn đá có khắc hình bí ẩn trong bãi đá cổ Nấm Dẩn.

 Như vậy, với nhiều nét tương đồng và là "hàng xóm", Xín Mần (Hà Giang) và Bắc Hà (Lào Cai) có con đường kết nối giao lưu thuận lợi và thân thiết. Sự kiện gần đây nhất, Xín Mần đã cử đoàn ngựa đua sang tham dự giải đua ngựa Bắc Hà mở rộng và mang nông sản hàng hóa sang giới thiệu ở chợ phiên văn hóa Bắc Hà. Tuy còn là một huyện nghèo của Hà Giang, nhưng Xín Mần đang được sự hỗ trợ của Chính phủ và vươn lên mạnh mẽ nhờ phát huy các nguồn lực. Trong nay mai, cung đường Lùng Phình - Cốc Pài được hoàn thành nâng cấp, sẽ mở ra thuận lợi lớn cho giao lưu kinh tế - văn hóa, đặc biệt là phát huy tiềm năng kinh tế du lịch để Bắc Hà - Xín Mần thêm hấp dẫn, thu hút nhiều du khách trong và ngoài nước.