Cung đường khám phá “miền đất lạ”

Vậy là đã hơn 30 năm trôi qua kể từ ngày đường Hoàng Liên Sơn I được mở, ông Hoàng Quang Sửu, người con dân tộc Giáy sinh ra và lớn lên tại xã Bản Vược, nguyên Đại đội trưởng Đại đội Thanh niên xung phong C150 huyện Bát Xát ngày ấy nay đã qua tuổi thất thập, mái tóc cũng đã bạc trắng, nhưng ký ức về những ngày tháng mở đường Hoàng Liên Sơn I vẫn còn nguyên vẹn như chuyện của hôm qua. Sau chiến sự biên giới năm 1979, để vận chuyển lương thực, thuốc men, đạn dược tiếp tế cho lực lượng bộ đội của ta đang đóng quân ở khu vực thượng huyện Bát Xát, chỉ có con đường độc đạo từ Bản Vược lên Bản Xèo, Mường Hum. Việc mở con đường mới vì thế có ý nghĩa quan trọng. Đường Hoàng Liên Sơn I được mở nối từ Quốc lộ 4D đoạn Ô Qúy Hồ qua các xã Bản Khoang, Tả Giàng Phình (Sa Pa) sang xã Pa Cheo rồi bắt vào Tỉnh lộ 158 ở ngã ba Cán Tỷ, xã Bản Xèo (Bát Xát). Được phát lệnh khởi công từ cuối năm 1979, với hàng nghìn lượt người phải làm ròng rã hơn 5 năm, đến cuối năm 1984 đường mới thông toàn tuyến.

 

 

Ông Đỗ Đình Phương, Nguyên Chánh thanh tra Sở Giao thông - Vận tải tỉnh, nay đã nghỉ hưu, ngày đó là Trưởng phòng Vật tư - Tài vụ Công ty Cầu đường 13 Hoàng Liên Sơn, đơn vị chủ lực tham gia mở đường nhớ lại: Ngày ấy, ngoài hơn 1.000 công nhân của công ty, còn có đông đảo thanh niên của Tỉnh đoàn Hoàng Liên Sơn, Trung đoàn Thanh niên xung phong Hoàng Liên Sơn, dân công các huyện của tỉnh Hoàng Liên Sơn và lực lượng thanh niên tỉnh Hà Nam Ninh, đơn vị kết nghĩa với tỉnh cử lên giúp đỡ mở đường. Lực lượng đông nhất trên toàn tuyến có lúc lên tới trên 5.000 người. Anh em công nhân của công ty hầu hết là người miền xuôi lên, vốn không quen với khí hậu khắc nghiệt nơi "rừng thiêng nước độc", lại phải sống ở lều lán, ăn uống kham khổ, chỉ có cơm độn sắn, măng vầu, rau rừng, nước suối… thiếu thốn đủ thứ. Phương tiện lao động lại rất thô sơ, ngoài chiếc máy gạt nhỏ duy nhất của công ty thì không có gì khác ngoài cuốc, xẻng, xà beng… Đường mở cheo leo, trên là vách cao, dưới là vực sâu hun hút, sơ sảy là rơi xuống vực mất mạng. Gian khổ nhất là thi công vào mùa mưa lũ, đất đá sạt lở nguy hiểm khôn lường… Giọng ông Phương bỗng trùng xuống khi nhớ đến hai công nhân bất ngờ bị lũ dữ cuốn phăng khi qua con suối dưới chân dốc Ba tầng khu vực xã Bản Khoang, một người không tìm thấy thi thể. Mất mát, hy sinh là vậy mà khí thế ra quân của anh em hăng hái lắm. Mở được tuyến đường này đúng là một kỳ tích nhiều người không tin nổi.

 

Khi thu thập tư liệu về cung đường Hoàng Liên Sơn I, tôi còn được  gặp ông Nguyễn Duy Hân, chàng trai trẻ miền xuôi đã dẫn 200 thanh niên huyện Nghĩa Hưng, tỉnh Hà Nam Ninh, lên tham gia mở đường từ những ngày đầu. Tôi thực sự xúc động khi được nghe lại những vần thơ do ông Hân sáng tác ngay trên công trường trong những ngày mở cung đường gian khổ ấy. Ông rưng rưng:

 

"Cũng chiều ấy ở nơi đây tấp nập

 

Khí thế ra quân trên trận tuyến thông đường

 

Kẻng ngân dài khi trời vẫn mù sương

 

Con nhím ăn đêm bàng hoàng ngơ ngác

 

Chim đang hót bỗng giật mình bay vụt

 

Đỉnh Pa Cheo vẫn hun hút gió ngàn"

 

(Trên trận tuyến thông đường)