Lễ hội Nhặn Sồng

Từ đầu thập kỷ 50, do sự gia tăng dân số, nạn phá rừng làm nương rẫy cũng phát triển, nên chỉ năm nào rừng bị phá nhiều, trâu ngựa thả rông phá vườn tược hoa mầu, người Dao mới tổ chức lễ “Nhặn Sồng”. Đồ cúng lễ là một con lợn (to hay nhỏ tuỳ thuộc số người đến dự nhiều hay ít). Con lợn này luân phiên hàng năm từng hộ gia đình trong làng nuôi dưỡng. Lợn dâng cúng phải là lợn có lông đen tuyền, khoẻ mạnh, béo tốt.

 

Ngày làm lễ, mỗi hội gia đình cử từ một hay hai người nam giới đi dự. Người đi dự lễ đều mặc quần áo đẹp, mang theo nửa lít rượu và một bát gạo, nét mặt hồ hởi tiến vào khu rừng hay bị phá nhất. Địa điểm họp có khi cũng chọn ngôi nhà gần khu rừng bị phá (vì theo quan niệm của đồng bào, nhà ở gần rừng hay thả rông gia súc và hay phá rừng nhiều hơn).

 

Khi mọi người đến đông đủ, dân làng bầu ra một người làm gốc, “Chẩu chiếu” - người đứng đầu trông coi rừng trong năm. Người “Chẩu chiếu” phải là người có sức khoẻ, giỏi lý lẽ, hiểu biết lệ tục. Sau khi được bầu “Chẩu chiếu” làm lễ cúng thần thổ địa “Thủ Ti” - Vị thần cai quản cộng đồng làng. Sau đó ông ta trịnh trọng đọc quy ước của làng:

- Bà con trong làng đã bầu tôi làm “Chẩu chiếu”, tôi nói điều gì bà con phải tuân theo.

 

Rừng của làng ta bị phá nhiều rồi, cây trúc cây vầu không mọc kịp. Từ nay, ta phải giữ gìn bảo vệ cây cối trong rừng này. Trong vòng ba năm tới không ai được đến đây chặt cây chém vầu, bẻ măng.

 

- Nếu có ai cần cây gỗ cây vầu, cây trám về làm việc gì thì phải xin với người “Chẩu chiếu”. Xin một cây chỉ được lấy một cây, xin làm việc gì thì dùng việc đó không chặt cây về làm củi. Ai xin từ 1 đến 5 cây thì “Chẩu chiếu” tôi giải quyết. Nếu ai xin từ 6 cây trở lên, “Chẩu chiếu” phải hỏi ý kiến dân làng. Dân làng cho phép mới đến chặt. Nếu ai tự ý chặt 1 cây thì phải phạt gấp 3 con lợn cúng hôm nay.

 

Sau khi “Chẩu chiếu” đọc xong một điều quy định, đại diện các gia đình thảo luận. Cuối cùng, “Chẩu chiếu” tổng hợp các ý kiến thành quy ước riêng của làng về bảo vệ rừng, mọi người dân trong làng Giàng Tả Chải đều có trách nhiệm thực hiện. Quy ước của làng đã được “Thiêng” hoá vì có sự chứng kiến, công nhận của thần thổ địa. Quy ước của làng là nguyện vọng của cả làng, trở thành “luật lệ” của làng, mọi dân làng đều tự giác tuân theo.

 

Trong niềm vui thống nhất được quy ước, mọi người đều ăn chung một bữa ăn cộng đồng. Thịt, cơm bầy ra lá rừng, rượu uống bằng ống bương nhưng mọi người đều hân hoan trong niềm vui chung của cả làng.